TEHNOLOGIJA
Kako zapamtiti sve lozinke?
Internet-lozinke moraju biti duge, kompleksne, i u idealnom slučaju za svaki nalog na internetu moramo imati posebnu lozinku. To komplikuje naš digitalni život. No, postoje trikovi koji mogu da pomognu.
Ukinuti lozinke – za mnoge korisnike interneta bi to bilo pravo rješenje. Ali, to nije tako jednostavno. Kombinacija korisničkog imena i lozinke je na internetu najrasprostranjenija metoda prijavljivanja na razne društvene mreže, portale za šoping ili forume.
Mnogi korisnici olakšavaju hakerima stvar tako što primjenjuju lozinke koje to – nisu. Tako „12345678“ i „password“ još uvijek spadaju u najomiljenije šifre, navodi Univerzitet u Potsdamu u jednoj analizi. To ima svoj razlog, jer se mnogi pitaju: kako da uopšte zapamtim toliko različitih lozinki? No, i to je moguće – uz tehničku pomoć.
Menadžer lozinki
„Password-manager“ pamti sve naše lozinke i učitava ih kada se ukaže potreba. Na računaru su login-podaci tako uvijek spremni. Dobri programi za menadžment lozinki u stanju su i da smišljaju lozinke koje je vrlo teško „provaliti“.
U Apple aparatima već postoji takav menadžer lozinki, a njih nude i internet-pregledači Google Chrome i Mozilla Firefox. Doduše, takvi menadžeri onda funkcionišu samo u okviru tih pretraživača.
To može biti mana, kaže Jan Šisler, urednik računarskog magazin „ct“. „Kada koristim više pretraživača, ili radim sa aparatima koji nemaju dati pretraživač, onda imam problem, jer u takvim slučajevima nemam pri ruci lozinku“, navodi Šisler.
U takvim slučajevima pomaže „pravi“ menadžer lozinki. Onaj ko hoće da koristi takav program nekog komercijalnog ponuđača, mora da se pretplati i računa sa troškom od 10 do 40 evra godišnje. Prednost takvog menadžera je što je za pristup svim lozinkama dovoljno jednom ukucati glavnu, tzv. master-lozinku. A ona mora biti posebno dobro odabrana, jer onaj ko nju „prođe“ ima pristup svim lozinkama na svim nalozima jednog korisnika. Odnosno, njegovom kompletnom digitalnom životu.
Takav menadžer lozinki ima i manu: da bismo koristili lozinke na različitim platformama kao što su računar, pametni telefon ili tablet, one se moraju prenositi iz aparata u aparat preko interneta. Naravno da je taj prenos šifrovan, ali i pored toga postoji određen rizik.
„Moramo imati povjerenje u firmu koja nam je prodala menadžera lozinki, to jest, moramo biti uvjereni da se memorisanje i prenošenje lozinki vrši po dovoljno dobrim standardima“, kaže o tome Šisler.
USB-stik
Oni koje plaši prenos lozinki preko interneta, mogu da ih učitaju na USB-stik ili memorijsku karticu, pri čemu ovi moraju imati dobar sistem obezbjeđenja.
Tako ima stikova sa tastaturom, koji funkcionišu tek kada se ukuca određena kombinacija brojeva. A tu su i memorijske kartice koje se bežičnim putem povezuju sa mobilnim telefonima i funkcionišu samo kada je određen telefon u blizini kartice.
Mana te metode: nosač podataka se mora uvijek imati pri ruci.
Biometrijski postupak
Mnogi smatraju da je ovo posebno sigurno rješenje, jer ne mora da se pamti nijedna lozinka – pa ni ona „glavna“. Za pristup je dovoljan otisak prsta ili prepoznavanje lica. Time se već služe mnogi proizvođači telefona. Kamera skenira lice, i ako je to vlasnik čije je lice memorisano, telefon se „otključava“.
I metoda sa otiskom prsta postoji već dugo: mnogi laptop-računari imaju crne, male proreze – kada se preko njih prevuče prst, računar može da očita otisak prsta. A takvi „čitači“ mogu i da se odvojeno kupe i povežu sa računarom preko USB-ulaza.
Mana te metode je što u aparat mora biti ugrađen poseban senzor za prepoznavanje, a hakeri su već mnogo puta pokazivali da ta tehnika nije baš tako pouzdana – uspjevali su da je sa lakoćom izigraju.
Društveni nalog
Društveni nalog je neka vrsta „malog menadžera lozinki“. Prije svega Facebook nudi mogućnost da preuzme kontrolu pristupa drugim nalozima. Tako se, na primer, u razne internet-prodavnice može „ući“ i sa lozinkom koja se koristi za Facebook.
Prednost: dovoljno je upamtiti samo jednu lozinku.
Mana: naši podaci su u rukama Facebooka. A taj koncern je već više puta pokazao da hoće da „usisa“ što je moguće više informacija o nama.
Olovka i papir
Zapisivanje možda zvuči glupo, ali – nije glupo. Oni koji ionako sa sobom nose kalendar ili rokovnik, mogu da lepo zapišu sebi unutra sve lozinke, i da ih prikriju, na primjer, kao dio neke rečenice, pasusa ili priče.
Primjer: „Ko u jendeku spava – grbava mu leđa. U to sam se uvjerio 10 puta“. U ovom slučaju početna slova svake reči zajedno sa brojem 10 mogu da služe kao lozinka (KujsgmlUtssu10p). Ili svako drugo slovo jedne riječi. Ili se računa samo polovina upisanog broja. Tu se može pustiti mašti na volju.
Mana: ako zaboravimo rokovnik u vozu ili restoranu, naš digitalni život će ući u tešku krizu.
(DW)
TEHNOLOGIJA
Univerzitetu u Banjaluci predata projektna dokumentacija za izgradnju Naučno-tehnološkog parka
Projekat koji je najavljen još sredinom prošle godine i čija je gradnja bila najavljena za proljeće ove, konačno je počeo i da se realizuje, istina sa procjenom troškova koji su od juna 2023. godine malo i porasli. Naime, juče je, kako prenosi RTRS, predstavnicima Univerziteta u Banjaluci i Ministarstva za naučno-tehnološki razvoj i visoko obrazovanje predata projektna dokumentacija za izgradnju i opremanje Naučno-tehnološkog parka Republike Srpske koji će biti izgrađen u kampusu Univerziteta u Banjaluci.
Kako je u julu 2023. saopšteno, izgradnja ovog objekta bi trebalo da košta više od 10 mil EUR, potom je u septembru iste godine okvirna vrijednost procijenjena na 15 mil EUR, a juče je, sudeći po ovoj vijesti RTRS-a, rečeno da je ukupna vrijednost investicije oko 19 mil EUR.
Podsjećamo, rektor Univerziteta u Banjaluci prof. dr Radoslav Gajanin i ministar za naučno-tehnološki razvoj Republike Srpske Željko Budimir prošle godine su, 13. septembra, potpisali ugovor o osnivanju Naučno-tehnološkog parka (NTP) Republike Srpske. Kako je tada navedeno, riječ je o prvom naučno-tehnološkom parku u Republici Srpskoj, čiji su osnivači Vlada RS i Univerzitet u Banjaluci, a za njegovog direktora imenovan je Nikola Dragović.
Vlada Republike Srpske, kako je tada saopšteno, obezbijedila je sredstva za prvi period rada, a za početak, kancelarije NTP-a biće u novom objektu Arhitektonsko-građevinsko-geodetskog fakulteta i Šumarskog fakulteta, u krugu Univerzitetskog grada. Inače, lokacija je u neposrednoj blizini budućeg objekta NTP, za koji je izrada projektno-tehničke dokumentacije tada bila u toku. Tada je i rečeno da se na proljeće 2024. godine planira polaganje kamena temeljca za izgradnju ovog objekta ukupne površine 7,5 hiljada kvadratnih metara, sa planiranim rokom od 24 mjeseca, a tada je procijenjeno da će okvirna vrijednost objekta, sa neophodnom opremom i laboratorijom, iznositi 15 mil EUR.
eKapija je ranije pisala da je Saudijski fond za razvoj odobrio sredstva za dva projekta u Srpskoj – jedan je izgradnja Studentskog centra u Foči, a drugi izgradnja Naučno-tehnološkog parka u Banjaluci.
Što se tiče projektne dokumentacije koja je juče predata predstavnicima Univerziteta i Ministarstva za naučno-tehnološki razvoj, ona je, kako je prenio RTRS, finansirana kroz Italijanski fond za inovativne projekte, preko Razvojne banke Savjeta Evrope.
Inače, nadležni kažu da će budući Naučno-tehnološki park biti centralno mjesto gdje se rađaju inovativne ideje i tehnološki napredak Srpske.
– Siguran sam da će izgradnjom NTP imati ogromnu korist prije svega UNIBL i studenti UNIBL, odnosno naši nastavnici i saradnici kroz angažman u kompanijama koje budu smještene u NTP – istakao je Radoslav Gajanin, rektor Univerziteta u Banjaluci, prenosi RTRS.
Nikola Dragović, direktor Naučno-tehnološkog parka Republike Srpske, najavio je, kako navodi RTRS, još neke novine.
– Јedan od prvih programa koji će NTP uskoro početi sprovoditi jeste program kampa za koji intenzivno traje kampanja jedinstveni startap program za mlade od 18 do 35 godina – rekao je Dragović.
Vlada Srpske je prošle godine usvojila informaciju o osnivanju prvog NTP u Srpskoj čiji je cilj ubrzan tehnološki razvoj.
– Za razvoj preduzetništva i inovativnosti kod mladih ljudi, to je cilj ovog projekta – poručio je Zoran Bjelajac, pomoćnik ministra za naučnotehnološki razvoj i visoko obrazovanje Republike Srpske.
Kompanija Ananas stigla je i na bosanskohercegovačko tržište sa svojom online prodajnom platformom.
– Proteklih mjeseci smo dokazali da živimo svoju priču, teško a jako! Danas smo završili vrlo važan korak i otvorili dva nova tržišta! Ananas sada posluje i u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini – objavio je Ananas E-commerce na svom LinkedIn profilu.
„Regionalni Amazon“, kako su ga mediji prozvali, sjedište je najprije osnovao u Sarajevu, gdje je registrovana firma Ananas doo, a 7. juna je osnovana i podružnica u Banjaluci, sa sjedištem u Bulevaru Stepe Stepanovića br. 171 E.
Direktor preduzeća, ujedno i banjalučke podružnice, jeste Erol Ferović.
Direktni osnivač sarajevskog društva je Ananas E-Commerce Beograd. Vlasnik platforme Ananas je Delta holding, a kako je ranije saopšteno iz kompanije, platforma je u prošloj godini otvorila svoje kancelarije i u Sjevernoj Makedoniji.
Ananas je, inače, u prošloj godini zabilježio izuzetno veliki rast, potvrđujući da bude regionalni lider u domenu online trgovine. Na 94% poštanskih brojeva isporučeno je dva ili više Ananas paketa, a broj partnera porastao je više od tri i po puta u odnosu na 2022. godinu.
– Cilj je da u 2024. godini broj trgovaca poraste na preko 2.000, i da ukupan promet preko sajta bude preko 70 mil EUR – saopšteno je na konferenciji u januaru.
Nakon što je portal Capital otkrio da je Vlada Republike Srpske sa kineskom kompanijom ELINC u tajnosti potpisala 57 mil KM vrijedan ugovor za nabavku softvera za digitalnu zaštitu, stigla je i potvrda iz Agencije za informaciono-komunikacione tehnologije Republike Srpske.
Oni su naveli da su u proteklih godinu dana izvršili detaljnu analizu stanja informacione bezbjednosti u javnoj upravi i kritičnim infrastrukturama, izradili smjernice razvoja informacione bezbjednosti i izvršili projektovanje novog nacionalnog sistema zaštite.
Navode da on po obimu, resursima i složenosti predstavlja najveći IKT projekat u Srpskoj.
– Projekat je samoodrživ i ima za cilj punu zaštitu sajber prostora Republike Srpske – istakli su iz Agencije.
U skladu sa predviđenom dinamikom, iz Agencije su naglasili da se do kraja avgusta očekuje početak implementacije projekta.
– Implementacija je predviđena u dvije paralelne faze. Omogućava potpunu integraciju državnih organa, akademskog i privatnog sektora u upravljanju incidentima. Funkcije zaštite u odnosu na korisnike se ogledaju u zaštiti tri grupe korisnika: javne uprave i kritičnih infrastruktura, zaštiti djece i zaštiti mikro, malih i srednjih preduzeća – istaknuto je u saopštenju.
Iz Agencije su istakli da će sistem štititi javnu upravu i kritične infrastrukture koje čini 780 institucija republičkog nivoa.
– Za partnera je, u skladu sa smjernicama Vlade za upravljanje krizom lanaca snabdijevanja i politički motivisanih ne-UN sankcija, izabrana kompanija ELINC, specijalizovani proizvođač opreme iz domena nacionalnih sistema informacione bezbjednosti – navedeno je u saopštenju.
Capital podsjeća da je ugovor sa Kinezima potpisan početkom juna ove godine, a nakon toga je na njega stavljena oznaka tajnosti, da bi se od javnosti sakrilo još jedno trošenje desetina miliona maraka na softver, kao i njegova namjena.
Planirano je da se ovaj softver implementira u sve institucije u Srpskoj na rok od deset godina, a ELINC je, kako piše Capital, posao dobio na osnovu prethodnog dogovora iza zatvorenih vrata, bez tendera.
Čapljinski preduzetnici traže coworking prostor po uzoru na Trebinje i Mostar
Grad Mostar od prodaje vinjeta zaradio 1.5 milijuna KM
Bitcoin skočio na 90.000 dolara po prvi put u povijesti
-
NEKRETNINE8 meseci prijePočela izgradnja novog stambenog objekta „Bregovi“ u Trebinju
-
TELEKOMUNIKACIJE1 godina prijeNovi pad dionica Mtela, vrijednost kompanije dugo nije bila niža
-
NOVOSTI3 meseca prijeUčesnici Visa olimpijskog triatlona prikupili 26.500 KM za Specijalnu Olimpijadu u Bosni i Hercegovini
-
FINANSIJE11 meseci prijeVlada RS donijela odluku: Minimalac će biti 900 KM
-
INVESTICIJE1 godina prijeCastellina Srpska preuzela 29,9 posto akcija Napretka
-
NOVOSTI1 godina prijePrag za PDV se diže na 100.000 KM, neophodan zahtjev za izlazak iz sistema
-
POLJOPRIVREDA1 godina prijeProizvođači digli ruke, mnogi zbog malina i na sudu
-
FINANSIJE12 meseci prijeMtel izašao iz vlasništva svoje firme u BiH, sprema se ulazak Britanaca